بررسی انواع ارتباط جسمانی و ظاهری با امام مهدی‏ علیه السلام در زمان غیبت کبری

بررسی انواع ارتباط جسمانی و ظاهری با امام مهدی‏علیه السلام در زمان غیبت کبری

پس از بیان امکان، معنی، لزوم و فوائد ارتباط با امام زمان‏علیه السلام (در مباحث گذشته)، به بحث و بررسی پیرامون انواع ارتباط در زمان غیبت کبری خواهیم پرداخت.
با توجه به آیه‏ی شریفه‏ی ۲۰۰ سوره آل عمران «ای کسانی که ایمان آورده‏اید ؛ صبر کنید، یکدیگر را به صبر وادار کنید و رابطه داشته باشید و از خدا بپرهیزید، شاید رستگار شوید»(۱) خدای تعالی امر به ارتباط با امام زمان فرموده است؛ بنابراین با توجه به این آیه و روایات و پشتوانه‏ی عقل موظف به انجام آن هستیم. از طرف دیگر در برخی از روایات، از «ادعای مشاهده و ارتباط» نهی شده است. بهترین و صریح‏ترین این روایات، آخرین نامه‏ای است که امام زمان (علیه السلام) برای آخرین نائب خاصشان (علی بن محمد سَمُری) ارسال داشتند. در این نامه، امام پس از بیان مطالبی پیرامون غیبت کبری، فرمودند: بزودی برخی از شیعیان، مشاهده و ارتباط با ما را ادعا می‏کنند ؛ آگاه باشید! کسی که قبل از خروج سفیانی و صیحه‏ی (آسمانی)، ادعای مشاهده را نماید، دروغگو و افترازننده است. با توجه به این روایت و روایات دیگری همچون روایاتی که در آن به دیده نشدن امام زمان‏علیه السلام در حج، مخفی بودن از دید مردم و… ارتباط با آن حضرت را منتفی دانسته است و مدعی ارتباط و مشاهده با حضرت‏علیه السلام را باید تکذیب نمود.
اینک پرسشی مطرح است که منظور خداوند از ایجاد ارتباط، چه نوع ارتباطی است؟ و آن ارتباط مورد نهی روایات، چه نوع ارتباطی می‏باشد که مدعی آن کذاب و مفتر است و باید او را تکذیب نمود؟ برای اینکه بتوانیم انواع ارتباط در این برهه از زمان را بررسی کنیم، نیاز به ارائه‏ی دو مقدمه است تا با آن بتوانیم نتیجه‏ای کلی از بحث گرفته و بدین وسیله، انواع ارتباط با امام زمان‏علیه السلام در زمان غیبت کبری را استنتاج نماییم.

مقدمه اول

همان‏طور که در مباحث گذشته (در بحث معنای ارتباط) بیان شد، با توجه به دلالت باب مفاعله بر دو جانبه بودن عمل، ارتباط با امام مهدی‏علیه السلام نیز به دو صورت متصوّر می‏باشد؛ نخست اینکه ارتباط از جانب حضرت ولی عصر «ارواحنافداه»و با اراده‏ی ایشان صورت گیرد و دیگر اینکه ارتباط در ابتدا از جانب غیرامام عصرعلیه السلام ؛ یعنی مردم صورت پذیرد و به عبارت دیگر شروع این ارتباط از جانب ملاقات‏کنندگان باشد.

مقدمه دوم

با توجه به روش ارتباط امامان معصوم‏علیهم السلام با عموم مردم در عصر خویش، ارتباط با آن انوار مقدسه رامی‏توان به دو ارتباط کلی تقسیم نمود:

الف) ارتباط ظاهری: که این نوع ارتباط نیز خود به چند طریق صورت می‏پذیرفته است:

۱ . مشرف شدن به محضر آن بزرگواران و استفاده از آن انوار پاک با همین بدن ظاهری.
۲ . ارتباط به واسطه‏ی فرستادن سفیر و جانشین (نائب(.
۳ . ارتباط به واسطه‏ی ارسال توقیع (نامه) یا عریضه به سوی آن انوار پاک و بالعکس.

ب) ارتباط روحی و معنوی: این نوع ارتباط نیز به سه صورت صورت می‏پذیرفته است:

۱ . ارتباط روحی در حالت طبیعی (غیر از سه حالت خواب، مکاشفه و مشاهده(.
۲ . مشاهده معصومان ‏علیهم السلام در دو عالم رؤیا و خواب.
۳ . مشاهده و ارتباط با معصومان‏علیه السلام در عالم مکاشفه و مشاهده.

انواع ارتباط ظاهری

۱ . اولین راه، ارتباط ظاهری با امام زمان‏علیه السلام، مشاهده‏ی بدن مقدس امام زمان‏علیه السلام و درک حضور جسمانی ایشان می‏باشد، همان‏طور که دو فرد روبه روی یکدیگر می‏نشینند و سخن می‏گویند؛ یعنی دیدن همان جسمی که رسول اکرم‏صلی الله علیه وآله و بقیه‏ی معصومان‏علیهم السلام نیز با آن در بین مردم زندگی می‏کردند، می‏خوردند و می‏آشامیدند و در مجالسشان شرکت می‏کردند.
با توجه به مقدمه‏ی اول، این ارتباط به دو گونه قابل تصور است : نخست اینکه ما به اراده‏ی خود و با انجام برخی از اعمال بدین مهم دست یابیم و آن حضرت را در زمان غیبت کبری مشاهده نماییم که این نوع ارتباط در زمان غیبت کبری، با توجه به روایاتی که به ما رسید است و علما نیز بدان اشاره نموده‏اند، غیرممکن و منتفی است و هرگز کسی نمی‏تواند به واسطه‏ی اعمالی از جمله گرفتن روزه‏های مختلف، خواندن دعا و نمازهای بسیار و یا رفتن چهل شب چهارشنبه به مسجد سهله و یا جمکران و یا هر عمل دیگری، به این مهم دست یابد؛ البته چه بسا اشخاصی به واسطه‏ی انجام این اعمال به خدمت آن حضرت مشرف شده‏اند و از ایشان بهره‏های بسیاری برده‏اند؛ ولی باید توجه داشت که این اعمال، راهی یقینی برای مشاهده‏ی آن جناب نمی‏باشد. پس با توجه به مطالبی که بیان شد، راهی حتمی که بتوان با انجام آن و با اراده‏ی خود بدن مقدس آن حضرت‏علیه السلام را مشاهده کرد و از ایشان بهره‏های وافری برد، تا زمان ظهور آن جناب وجود نخواهد داشت و مدعی چنین ارتباطی را باید تکذیب نمود.
گونه‏ی دوم این ارتباط، ارتباط از حانب حضرت ولی عصر «ارواحنافداه»است.این نوع ارتباط ممکن است و آن حضرت (عج) باذن‏الله و با اراده‏ی خویش که همان اراده الله است می‏تواند و بنابر مصالحی، خود را به صورت جسمانی به اشخاص گوناگون از جمله شیعه، سنی، مسیحی و…عالِم و عامی، پیر و جوان، زن و مرد و… نشان داده‏اند. این طریق ارتباط در عصر غیبت کبری علاوه بر امکان، واقع نیز شده است و در تشرفهای گوناگون و از اشخاص متعدد که دارای دین، مذهب و صفات متفاوت بوده‏اند، حاصل شده است و اگر کسی بخواهد این تشرف‏ها را انکار نماید، باید هزاران تشرفی را که در کتاب‏های معتبر و از مؤمنان و عالمان برجسته نقل گردیده است، منکر شود و عالمان پارسایی همچون علامه حلّی، سید بحرالعلوم، سیدبن طاووس، شیخ انصاری و… (رحمهم الله) را که بارها موفق به ملاقات با امام عصرعلیه السلام گردیده‏اند و هیچ تردیدی در راستگویی و صحت سخنان آنان نمی‏باشد، دروغگو بپندارند.

۱ . ارتباط به واسطه‏ی نماینده(نایب) و سفیر

یکی از راه‏های ارتباط در عصر غیبت صغری (همان طور که بدان اشاره شد)، ارتباط شیعیان با امام زمان‏علیه السلام به واسطه‏ی نایبان چهارگانه بود، که واسطه‏ی میان امام عصرعلیه السلام و شیعیان بودند. از ویژگی‏های این ارتباط این است که شیعیان با اراده‏ی خود، توسط نوّاب اربعه با امام زمان‏علیه السلام ارتباط برقرار نمایند و بدین وسیله حاجت‏ها و سؤال‏های خویش را نزد امام‏علیه السلام مطرح سازند.
اما پس از آخرین پیامی که به آخرین نایبشان ارسال فرمودند، ارتباط شیعیان با امام عصرارواحنافده توسط نایبان چهارگانه به طور کلی قطع شد؛ بدین ترتیب در زمان غیبت کبری نایبی وجود ندارد که بتوانیم از جانب خود به سوی امام زمان‏علیه السلام فرستاده و بدین وسیله سؤال‏های و حاجت‏های خویش را به آن ناحیه مقدس برسانیم؛ اما اگر این ارتباط از جانب امام عصر «ارواحنافداه»صورت گرفت و ایشان توسط سفیر و یا ملازمانی که منصب خدمت‏گذاری آن حضرت‏علیه السلام را در عصر غیبت کبری دارند، به حاجت‏های متوسلان رسیدگی نمایند، بعید نمی‏باشد؛ همان‏طور که در کتب مختلف از جمله عبقری‏الحسان، نجم‏الثاقب، بحارالانوار و… به برخی از کسانی که حاجت از امام زمان‏علیه السلام خواسته‏اند و توسط این ملازمان به حاجات خود رسیده‏اند، اشاره شده است.(۲(

۲ . ارتباط به واسطه‏ی توقیع (نامه) و یا عریضه.

از دیگر راه‏های ارتباط با امام مهدی‏علیه السلام در عصر غیبت کبری، ارتباط توسط توقیع (نامه) و یا عریضه است. با توجه به اولین مقدمه‏ای که در صفحات گذشته مرقوم شد، توقیع (نامه) از جانب امام عصر «ارواحنافداه»برای برخی از اشخاص و سعادتمندان از جمله شیخ مفید(ره)، سید ابوالحسن اصفهانی (ره) و آیه الله مرعشی نجفی (ره) ارسال شده است. این ارتباط از جانب شیعیان و با اراده‏ی آنها نیز می‏تواند انجام شود و بسیاری از شیعیان با استفاده از عریضه‏هایی که پیرامون همین موضوع در کتب ادعیه از جمله صحیفه المبارکهالمهدیه و کلمه الامام‏المهدی و… بیان شده است، به حوائج مادی و معنوی و… خود رسیده‏اند. از جمله آنها می‏توان به قضیه‏ی زیر که در کتاب شریف نجم‏الثاقب بیان شده است، اشاره نمود. صاحب کتاب نجم‏الثاقب از میرزاعبدالرحیم نائینی ملقب به شیخ‏الاسلام نقل می‏کند که فرمود:
برادرم میرزا محمد سعید که از طلاب علوم دینیه است، در سال ۱۲۸۵ ه . ق دردی در پایش ظاهر شد و پشت پایش ورم کرد به طوری که کج شد و از راه رفتن عاجز گردید.
پس از رجوع به اطبای مختلف و ناامیدی از معالجه توسط آنها می‏گوید: من دایی دیگری داشتم به نام میرزا ابوطالب که در زهد و تقوی مشهور بود؛ وی رقعه‏ی حاجت به خدمت امام زمان‏علیه السلام می‏نوشت و بسیار مجرب بود. مردم در مشکلات به او مراجعه می‏کردند و وی عریضه به امام عصرعلیه السلام می‏نوشت که سریع الاجابه بود و زود تأثیر می‏گذاشت.
والده‏ام از او خواهش کرد که برای شفای فرزندش استغاثه بنویسد. روز جمعه نوشت و والده‏ام آن را گرفت و با برادرم به چاهی که نزدیک قریه است، رفت. برادرم آن عریضه را در چاه انداخت و برای مادر و برادرم حالت گریه شدید بوجود آمد و این جریان در ساعت آخر روز جمعه بود.
چند روزی نگذشت که من در خواب دیدم سه سوار بر اسب به هیئت و شمائلی که در جریان اسماعیل هِرقِلی وارد شده، از صحرا رو به خانه می‏آیند. در آن حال جریان اسماعیل به خاطرم رسید و متوجه شدم که آن سوار جلویی حضرت حجت است و برای شفای برادر مریضم به خانه می‏آیند. آنان وارد خانه شدند و در حالی که برادرم در خانه به پشت خوابیده بود، حضرت صاحب‏الامر(عج) نزدیک آمدند و نیزه‏ای را که به دست مبارکش بود، روی کتف برادرم گذاشت و فرمودند: دایی تو از سفر آمده است، برخیز؛ فهمیدم دایی میرزا علی‏اکبر را که در سفر تجارت بود و همه ناراحت او بودیم، می‏فرمایند. با این کار حضرت، برادرم از جا بلند شد و به استقبال دایی شتافت. از خواب بیدار شدم، دیدم طلوع فجر است؛ ولی هیچ کس برای نماز از خواب بلند نشده است؛ با خوشحالی و به سرعت نزد برادرم رفتم و او را از خواب بیدار کردم و گفتم: تو شفا پیدا کردی و حضرت حجت (عج(به تو عنایت فرموده است . دست او را گرفته و از زمین بلندش کردم. مادرم از خواب بیدار شد و داد زد: چرا او را بیدار کردی و چرا بلندش نمودی؟ او تازه به خواب رفته و از درد زیادی که کشیده بود، تازه راحت شده است ؛ گفتم: مادر! حضرت حجت (عج) شفایش داده است. برادرم بی اختیار شروع به راه رفتن کرد و بدون ناراحتی از مکانی به مکانی رفت. همان مریضی که قدرت راه رفتن نداشت، به خوبی راه افتاد . همه خوشحال شدیم ؛ خبر منتشر شد؛ تمام خویشان و آشنایان جمع شدند. از آن روز خون بند آمد و زخم‏ها رو به بهبودی رفت و به تدریج خوب شد. بیش از یک هفته نگذشته بود که تمام بدن سالم شد و چند روز بعد از آن، دایی‏ام که در خواب دیده بودم ، سلامت وارد شد.(۳(

خلاصه بحث :

با توجه به مطالبی که بیان شد، به امور زیر می‏توان دست یافت:
۱ . ارتباط منهی در روایات، همان ارتباط با امام زمان‏علیه السلام به مانند نایبان خاص آن حضرت می‏باشد، که با اراده خود و در هر زمانی خدمت آن حضرت مشرف شده و از مکان سکونت ایشان باخبر بودند.
۲ . ارتباط جسمانی با امام زمان‏علیه السلام اگر از جانب آن بزرگوار و با اراده‏ی ایشان صورت پذیرد، ممکن و واقع نیز شده است.
۳ . در عصر غیبت کبری (با توجه به روایاتی که در این باره به دست ما رسیده است)، امام زمان‏علیه السلام دارای موالی و خدمت‏گذارانی می‏باشند که آنان در برخی از موارد، حاجت‏های شیعیان متوسل را برآورده می‏کنند.

پی نوشتها :

۱ – «یا ایهاالذین آمنوا اصبروا و صابروا و رابطوا و اتقوا الله، لعلَّکم تفلحون».
۲ – از جمله‏ی این قضایا می‏توان به ماجرای تکان دهنده‏ی «شیخ جعفر کاظمینی»
اشاره نمود؛ برکات حضرت ولی عصر (عج) (خلاصه عبقری الحسان)، ۱۱۸٫
۳ – شیفتگان حضرت مهدی(علیه السلام)، جلد ۲،ص ۱۲۹؛ به نقل از کتاب شریف نجم الثاقب.

حمید رضا محمدی خراسانی
www.shiastudies.com